Paratoner Kapsama Alanı Projesi ve Raporu

Paratoner sistemleri, yapıları yıldırım darbesinin fiziksel tahribatından ve yangın riskinden korumak için hayati öneme sahiptir. ✅ Ancak bu koruma, standartlara uygun bir kapsama alanı hesabı, projelendirme ve raporlama ile geçerlilik kazanır. Bu makalede, TS EN 62305 standardına göre paratoner sistemlerinin nasıl projelendirildiğini, risk analizinin nasıl yapıldığını ve raporun detaylarını açıklıyoruz.

⚡ TS EN 62305 Standardı Nedir? Neden Önemlidir?

TS EN 62305, yıldırımdan korunma konusunda Türkiye’de ve Avrupa’da kabul gören ulusal ve uluslararası bir standartlar bütünüdür. 📜 Bu standarda uygunluk, can ve mal güvenliği açısından kritik önem taşır.

🔹 Standardın 4 Temel Bölümü:

1. Genel Kurallar
2. Risk Yönetimi → 🧾 (Risk analizi bu bölümde detaylandırılır)
3. Yapıların Fiziksel Hasarı ve Can Güvenliği → 🏢 (Kapsama alanı ve proje burada şekillenir)
4. Yapılar İçindeki Elektrik ve Elektronik Sistemlerin Korunması

---

📐 Paratoner Kapsama Alanı Nasıl Hesaplanır?

Paratonerlerin (yakalama uçlarının) yerleşimi, korunacak yapının tümünün korumalı alan (körfez) içine alınması için hesaplanır. Hesaplamada iki temel yöntem kullanılır:

1. 🔷 Küresel Yöntem (Rolling Sphere Method)

• Bu yöntemde, paratoner seviyesinden belirli bir yarıçapta (koruma seviyesine göre değişir) hayali bir küre yuvarlanır.
• Kürenin değmediği noktalar koruma altındadır.
• Koruma Seviyeleri ve Yarıçaplar:
  • Seviye I (En yüksek koruma) → 20 m yarıçap
  • Seviye II → 30 m yarıçap
  • Seviye III → 45 m yarıçap
  • Seviye IV (Temel koruma) → 60 m yarıçap

2. 📐 Koruma Açısı Yöntemi

• Daha basit yapılar için kullanılır.
• Paratoner ucu belirli bir koruma açısı (α) ile koruma konisi oluşturur.
• Koruma seviyesine göre bu açı değişiklik gösterir.

---

🧾 Risk Analizi Nedir? Neden Yapılır?

TS EN 62305-2, bir yapı için yıldırım riskinin hesaplanması ve bu riskin kabul edilebilir seviyeye düşürülüp düşürülmediğinin değerlendirilmesi sürecini tanımlar.

✅ Risk Analizinin Amacı: Yapıda yıldırım nedeniyle oluşabilecek;

• İnsan hayatı kaybı 🧍
• Kamu hizmetlerinin kesintisi 🏥
• Kültürel miras kaybı 🏛️
• Ekonomik kayıp (yapı, içerik, iş kaybı) 💸
  …gibi riskleri hesaplamak ve gerekli koruma önlemlerini alarak bu riskleri kabul edilebilir seviyeye getirmektir.

🔎 Hesaplanan Risk Bileşenleri:

• R1: İnsan hayatı kaybı riski
• R2: Kamu hizmetlerinde kesinti riski
• R3: Kültürel miras kaybı riski
• R4: Ekonomik kayıp riski

Sonuç: Hesaplanan risk (Rx), standardın izin verdiği maksimum risk değeri (RT) ile karşılaştırılır. Eğer Rx > RT ise, paratoner gibi ek koruma önlemleri alınmak ZORUNDADIR.

📋 Paratoner Projesi ve Raporu Neleri İçermelidir?

Standarda uygun bir paratoner projesi ve kurulum sonrası hazırlanan rapor, yapının denetimlerdeki yasal dayanağıdır.

✅ Proje ve Raporda Bulunması Gerekenler:

• 📝 Kapak Sayfası & Proje Sorumlusu: Projeyi çizen yetkili elektrik mühendisinin bilgileri ve imza sirküleri.
• 🏢 Yapıya Ait Bilgiler: Yapının adı, adresi, boyutları, yapım tekniği, kullanım amacı.
• 📊 Risk Analizi Hesapları: TS EN 62305-2’ye uygun yapılmış tüm risk hesap sonuçları.
• ✏️ Teknik Çizimler:
  • 🌐 Çatı Planı: Paratoner yakalama uçlarının, iniş iletkenlerinin ve topraklama elektrotlarının yerleri.
  • 📏 Kesitler: Korumalı alanın (körfez) gösterildiği kesit çizimleri.
  • 🔌 Topraklama Detayı: Topraklama sisteminin teknik detay çizimi.
• 🧾 Malzeme Listesi ve Teknik Şartname: Kullanılacak tüm malzemelerin (paratoner, iletken, pim, bağlantı elemanları, topraklama çubuğu) standarda uygun teknik özellikleri.
• 📑 Ölçüm ve Test Raporları: Kurulum sonrası yapılan topraklama direnç ölçüm raporu (max. 10 Ω olmalıdır ⚠️).
• ✅ Uygunluk Beyanı: Tüm sistemin ilgili standarda (TS EN 62305) uygun olarak tasarlandığını ve uygulandığını belirten beyan.

⚠️ Standarda Uyulmamasının Riskleri Nelerdir?

• ❌ Yanlış Koruma: Yetersiz kapsama alanı, yapının kritik noktalarını yıldırıma karşı savunmasız bırakır.
• 🔥 Yangın ve Yapısal Hasar: Etkin korunamayan bir yıldırım darbesi, geri dönülemez yangınlara ve yapısal hasara neden olabilir.
• ⚖️ Yasal Sorunlar: Standarda uygun olmayan ve raporlanmamış bir sistem, yangın sigortalarının geçersiz sayılmasına ve resmi denetimlerde idari para cezalarına sebep olur.
• 💸 Ekonomik Kayıp: Sistem arızaları, veri kaybı ve üretim durması gibi büyük mali kayıplar yaşanabilir.